Po co sprawdzać cholesterol we krwi?
Każdemu z nas chociaż raz przeszło przez myśl, by sprawdzić poziom cholesterolu we krwi. I każdy z nas powinien te badania regularnie wykonywać - bez znaczenia jaką dietę stosujemy. Jest ku temu konkretny powód.
Tym powodem jest fakt, że mimo wszystkich jednostek chorobowych znanych i opisanych do tej pory, wciąż najczęstszą przyczyną zgonów są choroby sercowo-naczyniowe (CVD, Cardiovascular disease). Najważniejszymi markerami stanu zdrowia serca, naczyń krwionośnych, ale także i stylu życia czy jakości diety - są m.in. badania profilu lipidowego.
Miażdżyca - melodia przyszłości, jeśli nie zadbasz już teraz
Przykra prawda o miażdżycy jest taka, że nie czujemy gdy przez wiele lat rozwija się w organizmie. To typowa cecha choroby długoterminowej. Zanim da o sobie znać, jest już zaawansowana i -podobnie jak czas - nie do cofnięcia.
Właśnie z uwagi na to, że miażdżyca należy do chorób długoterminowych, a więc rozwija się przez lata pod wpływem wielu różnych składowych, określa się czynniki ryzyka jej manifestacji. Czynniki ryzyka są głównie po to, by określić prawdopodobieństwo zachorowania.
To prawdopodobieństwo także jest istotną kwestią tego tematu. To dlatego, że w medycynie nic nie jest czarno białe i nic nie jest pewne. Jest natomiast prawdopodobne, a szanse rosną pod wpływem występujących czynników ryzyka.
Profil lipidowy
Badania cholesterolu we krwi to jedynie jeden aspekt ryzyka rozwoju miażdżycy czy zawału. Prawdę powiedziawszy, najważniejszym czynnikiem ryzyka CVD jest palenie papierosów.
W badaniach lipidogramu często widzimy taki parametr jak LDL-C, czyli cholesterol LDL. Wynik tego oznaczenia to zawartość cholesterolu w lipoproteinach o niskiej gęstości, które transportują ten składnik we krwi. Podobnie jest z HDL-C, jednak odnosi się to do zawartości cholesterolu w lipoproteinach o wysokiej gęstości.
Informacji na temat tego ile lipoprotein krąży po krwi dostarczy badanie LDL-P, którego nie ma w podstawowym pakiecie badań lipidogramu.
Apolipoproteina B - ApoB
jest proteiną, którą szczególnie warto wykonać jeśli zależy nam na określeniu naszego miażdżycowego wskaźnika. Niemal 90% tego białka znajduje się w lipoproteinach LDL.
ApoB przenika śródbłonek naczyń krwionośnych, gdzie rozpoczyna cały złożony mechanizm budujący blaszkę miażdżycową. W dietoterapii i leczeniu dążyć będziemy do redukcji stężenia tego parametru we krwi.
LP(a)
ten parametr będzie bezpośrednim wskaźnikiem rozwoju zawału serca. On, podobnie jak ApoB, także jest warty uwagi i dodania do swoich rutynowych badań w kontekście zdrowia metabolicznego.
Jakie badania wykonywać?
Badania profilu lipidowego, które powinniśmy wykonywać regularnie (i dążyć do zakresu normy na poszczególne parametry):
- cholesterol całkowity;
- cholesterol LDL;
- Triglicerydy;
- Apolipoproteina B (ApoB);
- LP(a);
- cholesterol HDL.
Jedzenie a ryzyko CVD
Na zwiększone ryzyko tworzenia blaszki miażdżycowej może wpływać wysokie spożycie długich nasyconych kwasów tłuszczowych. Jednak to nie wszystko. Musimy pamiętać, że metabolizm kwasów tłuszczowych i cały uaktywniony mechanizm gospodarki lipidowej zależy jeszcze od kilku aspektów. Zaliczamy do nich:
- skład ciała - zawartość masy tłuszczowej i mięśniowej;
- poziom aktywności fizycznej;
- długość okresu utrzymywania aktywności fizycznej na poziomie chociaż umiarkowanym;
- aktualne wyniki badań (wymienionych powyżej, jak i morfologia czy Homocysteina);
- zawartość czynników o działaniu przeciwutleniającym Twojej diety;
- palenie papierosów;
- spożycie alkoholu.
To podstawowe aspekty, które dobry dietetyk analizuje i ocenia jako całokształt. Innymi słowy, nie oznacza to, że długie nasycone kwasy tłuszczowe powinny być do całkowitego wyeliminowania, bo można je po prostu zredukować, na korzyść nienasyconych kwasów tłuszczowych i dobrej obróbki termicznej.
A to tyczy się KAŻDEJ diety i sposobu żywienia. Nie ma wyjątków.
Nie ma sytuacji, w której cholesterol całkowity czy LDL czy inny parametr się nie liczy, a już zdecydowanie nie można powiedzieć, że nie są one istotne na diecie keto.
Jak wiecie, na diecie keto czy każdej innej odnodze diet niskowęglowodanowych spożycie tłuszczów jest większe niż w przypadku typowego sposobu żywienia. Jak zatem można stwierdzić, że na diecie obfitującej w kwasy tłuszczowe, nagle ich jakość nie ma znaczenia dla zdrowia?
Dieta keto może pomóc i może zaszkodzić.
Wystarczy ją źle prowadzić.
A to wszystko odnosi się do tych drobnych wyborów dnia codziennego, wpływających na całokształt.
"Czy iść na trening?"
"Czy iść na spacer? Zwiększyć pułap codziennego liczenia kroków?"
"Usmażyć na smalcu czy na oleju?"
"Dorzucić boczku do jajecznicy?"
"Posiłek bez mięsa posiłkiem straconym?"
"Dzisiaj też napić się piwka? Po ciężkim dniu chyba można."
Co w diecie podnosi poziom cholesterolu w lipoproteinach?
- wysokie spożycie cukrów prostych;
- alkohol;
- kwasy tłuszczowe nasycone.
Można więc podsumować, że dieta typu zachodniego, bogata w nasycone kwasy tłuszczowe pochodzące z tłustego mięsa, serów, niskiego spożycia oliwy z oliwek i orzechów, cechująca się wysoką częstotliwością podaży węglowodanów o prostej budowie (występujących w słodyczach, syropie glukozowo-fruktozowym, cukrze, wypiekach slodkich, fast foodach) przyczynia się do aterogenności - tworzenia blaszki miażdżycowej.
Co w diecie obniża poziom cholesterolu w lipoproteinach?
- zastąpienie źródła kwasów tłuszczowych nasyconych źródłem kwasów tłuszczowych nienasyconych (oliwa z oliwek, orzechy i pestki, nasiona, tłuste ryby);
- uwzględnienie w diecie błonnika, który występować może w produktach zawierających węglowodany złożone (zupełnie inaczej wpływające na profil lipidowy).
Tak więc dieta zachodnia ma swojego godnego przeciwnika - dietę śródziemnomorską. Zachowanie jej filarów i cech determinujących przeciwzapalny wymiar żywienia:
- obniża poziom trójglicerydów;
- zwiększa ilość lipoprotein we krwi;
- zwiększa ilość HDL do pożądanego;
- jest neutralna bądź korzystna względem poziomu LDL-C.
Cholesterol z diety
W gruncie rzeczy, spożycie cholesterolu z diety (np. z jaj, mięsa, pozostałych produktów odzwierzęcych) ma niewielki wpływ na poziom wyników lipidogramu. Faktycznie ich wysoka podaż z diety zwiększa poziom LDL-C, jednak wynika to nie z zawartości cholesterolu w ich strukturze, a z ilości kwasów tłuszczowych nasyconych.
Tłuszcze TRANS
Wyeliminowanie żywności zawierających tłuszcze trans (utwardzone oleje w formie margaryny w kostce, batoniki, wafle z nadzieniem/kremem, fast foody, produkty gotowe, produkty garmażeryjne, tłuszcze rafinowane) w połączeniu z ograniczeniem cukrów prostych w diecie do minimum znacząco poprawia gospodarkę lipidową.
Czy potrzebujemy jeść cholesterol?
Cholesterol jest zwany molekułą życia. To z kilku podstawowych aspektów:
- wchodzi w budowę każdej komórki organizmu;
- stabilizuje błony komórkowe i jest niezwykle ważny dla jej prawidłowego funkcjonowania;
- jako jedyny z lipidów nie ulega wykorzystaniu jako nośnik energii (a więc spaleniu, co wynika z jego obecności w budowie komórek);
- buduje neurony i strukturę mózgu.
Czy oznacza to zatem, że im więcej cholesterolu w diecie jemy, tym lepiej? Czy oznacza to, że musimy jeść cholesterol w ilościach dużych?
NIE.
Aktualny stan wiedzy wskazuje, że niemal każda komórka naszego organizmu jest w stanie wytworzyć własne cząsteczki cholesterolu na swoje potrzeby. Innymi słowy, cholesterol jest endogenny i nie musimy spożywać jego konkretnych ilości.
Co więcej, wysokie wysycenie lipoprotein cholesterolem nie jest potrzebne. Wysokie wartości parametrów profilu lipidowego nie oznaczają lepszego zdrowia, lepszego wykorzystania cholesterolu w organizmie.
Oxycholesterol - utleniony cholesterol
Wysokie wysycenie lipoprotein cholesterolem, jak i długi czas podniesionych tych składników sprzyja procesowi utleniania cholesterolu zawartego w omawianych proteinach. Im więcej, im dłuzej - tym bardziej zwiększa się ryzyko lub pogłębia się rozwój CVD i miażdżycy. I jak już wcześniej opisano to w tym poście - to wcale nie boli.
Co robić, aby poprawić wyniki?
Aby obniżyć podwyższone wyniki cholesterolu LDL czy całkowitego:
- Zredukuj do minimum spożycie udział cukrów prostych;
- zamień kwasy tłuszczowe nasycone na nienasycone - niech one przeważają;
- uwzględnij w diecie kwasy EPA i DHA (kwasy omega3);
- włącz do diety włókno pokarmowe - błonnik (babka płesznik, babka jajowata, zmielone siemię lniane, betaglukan, błonnik zawarty w pełnoziarnistych zbożach np. w postaci suplementacji);
- zwiększ udział antyoksydantów (np. witaminy E z orzechów czy oliwy z oliwek, witaminy A, polifenoli, resweratrolu, kwercyetyny, kurkuminy z warzyw i owoców);
- zwiększ aktywność fizyczną;
- ogranicz spożycie alkoholu do minimum;
- jeśli palisz - rzuć :).
A co jeśli robisz to wszystko od pewnego czasu a wyniki wciąż są podwyższone?
Wówczas możesz wykonać badania diagnostyczne w kontekście hipercholesterolemii rodzinnej. Skonsultuj się z lekarzem w celu dopasowania celowanego leczenia.
